Portret Hugona Kołłątaja

Portret Hugona Kołłątaja ; lit. Jan Feliks Piwarski (1794-1859) ; rys. Jan Nepomucen Głowacki (1802-1847) ; Cynkografia Banku Polskiego ; Warszawa, przed 1859 ; cynkografia, kolorowana ręcznie ; bibułka, papier ; bibułka 145 x 102 mm 

Hugo Kołłątaj (1750-1812), polityk, pisarz i filozof, ksiądz. Staszic był świadkiem działalności Kołłątaja w pierwszych kilkunastu miesiącach obrad Sejmu Wielkiego. Na kartach Przestróg dla Polski polemizował z krytyczną oceną Jana Zamoyskiego dokonaną przez Kołłątaja w listach Do Stanisława Małachowskiego. W pierwszych latach XIX wieku obaj zetknęli się na gruncie Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Kołłątaj uważał, że Staszic jest mu niechętny. W 1810 roku praktycznie zerwał z Towarzystwem. Byli też w sporze na gruncie spraw dotyczących organizacji szkolnictwa. Kołłątaj był nieprzychylnie nastawiony do Stanisława Kostki Potockiego i do Staszica, którzy decydowali o wszystkim w Izbie Edukacyjnej. Historyk Wacław Tokarz nazywa Staszica antagonistą Kołłątaja.